Brigitte Bardot is – nadat zij Frankrijk’s grootste sex symbool ooit was – al weer decennialang actief als dierenactiviste. In Parijs heeft ze haar stichting die zich inzet voor de bescherming van de dieren en toen ze eind 2012 hoorde dat twee oud circusolifanten in de dierentuin van Lyon moesten worden afgemaakt omdat er tuberculose was geconstateerd, kwam ze meteen in actie. Immers, met penicilline is dit te genezen maar blijkbaar had men daar geen zin in. Of de ruimte nodig. Brieven en bezoekjes aan lokale en landelijke politici, het mocht allemaal niet helpen, de olifanten stonden op de lijst voor onvrijwillige euthanasie. Pas toen BB dreigde om, in navolging van Gerard Depardieu naar Rusland te vertrekken omdat ze zich schaamde voor het dierenleed dat ‘haar Frankrijk’ toestaat, ontstond er eindelijk beweging. Vorige week werd besloten dat er een beoordelingsfout is gemaakt en de olifanten alsnog een goede medische behandeling krijgen.
Meer over Brigitte Bardot
Brigitte Bardot, geboren in Parijs op 28 september 1934 is een levend icoon van Franse schoonheid, trots en onverzettelijkheid. Ze begon haar carriere als balletdanseres en fotomodel maar groeide uit het sexsymbool uit de jaren ’50 en ’60. Ze speelde in 47 films, stond met 50 liedjes in de hitparade en werd het officiele gezicht van Marianne, het vrijheidssymbool van Frankrijk. in 1973 nam zij afscheid van de entertainment industrie; moe en ook teleurgesteld in de mensen om haar heen. Ze besloot zich volledig te storten op haar dierenliefde, begon een Stichting Tot Bescherming Van Het Dier op en wond zich op over het leed dat mensen de dieren aandoen. Ook de landelijke politiek kreeg regelmatig een boze BB aan de lijn, bijvoorbeeld over het ritueel slachten van dieren door moslims. De islam en BB zijn geen vrienden; ze is vijf keer veroordeeld wegens rascisme.
Nog meer lezen over BB!
Elke vrouw is in wezen ambigu’
door Kleis Jager
Sinds Brigitte Bardot ontsnapte aan haar pygmalions en koos voor radicale vrijheid, wordt ze gezien als gevaar en verguisd. Ten onrechte, vindt biografe Marie-Dominique Lelièvre.
Ze laat weer van zich horen, de laatste weken. Brigitte Bardot riep burgemeesters op ‘voor één keer in hun leven niet zo schijterig’ te zijn en een steunbetuiging aan Marine Le Pen te geven. Le Pen verkeerde op dat moment in crisis. Een week voor de deadline had ze nog steeds niet genoeg handtekeningen om mee te mogen doen aan de presidentsverkiezingen.
Er ging ook een boze open brief naar president Sarkozy. Over het halal-schandaal dat haar Fondation Brigitte Bardot onthulde. Het is uw schuld, fulmineerde ze, dat veel abattoirs alleen nog maar halal of koosjer slachten omdat dit goedkoper is. ‘Op 22 december 2006 schreef u mij: “Ik wil dat slachthuizen die geen verdoving gebruiken dat zo snel mogelijk wel gaan doen.” Alweer een gebroken belofte, alweer een leugen. Nu kondigt u verplichte etiketten aan, hoe kunnen wij u nog geloven en vertrouwen?’
Het bericht dat Bardot op 22 april op Marine zal stemmen, wekte hierna geen verbazing, maar werd nog dezelfde avond van de site van het Front National verwijderd. Daar heeft de Fondation voor gezorgd, vermoedt Marie-Dominique Lelièvre, auteur van de nieuwe biografie Plein la vue (Oogverblindend). In het Parijse kantoor van BB’s invloedrijke dieren-ngo werken tientallen jonge, eerder links georiënteerde mensen. ‘Die vinden het Front National natuurlijk iets vreselijks. Ze zullen haar hebben gevraagd dit ongedaan te maken.’
Tegen het Offerfeest
Bardot’s huidige echtgenoot Bernard d’Ormale is een vriend van Jean-Marie le Pen – de vader van Marine. Hoe raakte Bardot ooit verzeild bij het Front?
Le Pen senior ontmoette ze voor het eerst in 1958, toen ze gewonde soldaten bezocht in het ziekenhuis (het was de tijd waarin Frankrijk probeerde Algerije Frans te houden). Le Pen, een Kamerlid dat zijn zetel had opgegeven om te vechten, begeleidde haar. Pas in 1992 zag zij hem weer terug, tijdens een diner bij haar advocaat in Saint-Tropez. ‘Ik ontmoette die avond,’ zo formuleerde ze het vier jaar later in haar memoires Initiales B.B. nog voorzichtig, ‘een charmante, intelligente man die zich over bepaalde dingen net zo kon opwinden als ik.’
In de tien jaar die volgden, publiceerde ze drie pamfletten over die ‘bepaalde dingen’. Ze trok ten strijde tegen het Offerfeest (‘een jaarlijkse Bartholomeusnacht voor schapen’) en ‘de islamisering die door opeenvolgende regeringen is goedgekeurd’. ‘Onze voorouders hebben alle eerdere indringers verdreven’ schreef ze in Un cri dans le silence (Een schreeuw in de stilte). De immer waakzame antiracismeclubs lieten haar nooit los: vijf keer werd la Bardot veroordeeld tot boetes vanwege haatzaaien.
Marie-Dominique Lelièvre, net zo bohemian chic als haar onderwerp, zegt dat de boetes Bardot helemaal niks interesseren: ‘Het is hier verplicht uitgebreid je afschuw uit te spreken over Bardot. Vanwege alle idiote dingen die ze schreef over moslims, homoseksuelen, werklozen, gehandicapten en leraren. Maar dat zijn de niet serieus te nemen woorden van een vrouw die sinds 1958 geïsoleerd leeft, die ondanks haar huwelijk een eenzaam bestaan leidt.’
Openlijk polygaam
Brigitte Bardot (77) roept weerzin op. Vroeger omdat ze openlijk polygaam leefde, nu omdat ze maling heeft aan andere conventies, vertelt Lelièvre in haar huis met uitzicht op de Jardin des Plantes, de botanische tuin van Parijs. Ze verdedigt BB fel tegenover haar landgenoten: ‘Bardot heeft geen Über-Ich, ze zegt altijd wat ze denkt, dat is zeldzaam in Frankrijk. Dit is een vreselijk politiek correct land. Een redacteur die mijn manuscript las, kwam in paniek bij me: je vergelijkt haar hier met een négresse blanche, een witte negerin. Dat kan niet, negerin! Ik dacht nietsvermoedend aan Baudelaire, die dichtte over de dierlijke, exotische schoonheid van een negerin. Waarom zou je daar niet naar kunnen verwijzen? En als ik mijn dochter voor een boodschap naar de buurtsuper stuur hier in de straat, een winkel die ik De Arabier noem, dan slaat ze haar hand voor de mond. Arabier! Je zei Arabier mam, oohh!’
Eerder schreef Lelièvre over Yves Saint-Laurent, Françoise Sagan en Serge Gainsbourg. De serie moet ‘een psychoanalyse van de Franse naoorlogse samenleving’ vormen. ‘Het collectieve bewustzijn interesseert me eigenlijk het meest, waarom waren dit helden, wat symboliseerden zij, waarom identificeerden zo veel mensen zich met hen?’ Ze sprak niet met Bardot, omdat die inzage in haar manuscript eiste. ‘Ik heb haar wel vragen gesteld die ze heel vriendelijk met de hand beantwoordde en naar mij faxte. Ze doet niets met computers, internet is voor haar onbekend terrein.’
Bardot onderscheidde zich volgens Lelièvre doordat zij zich in de liefde gedroeg als een man. Zelf liet ze weten dat ze er nooit op uit was een scandaleuse te worden. ‘Ik wilde alleen maar mijzelf zijn.’ Vier echtgenoten, een aantal afgewezenen, onder wie ex-president Valéry Giscard d’Estaing en dertig officiële vriendjes telt Lelièvre. Beroemdheden als Gilbert Bécaud, Warren Beatty en Serge Gainsbourg staan op haar lijst, maar ook ene Christian (barman) en Xavier (conciërge).
‘Wat wil je? Ze had het altijd voor het uitzoeken, raakte verslaafd aan de roes van het begin. Zodra de roze bril niet meer werkte, volgde onmiddellijk de ultieme consequentie. Sommige geliefden deden de deur open en stuitten op hun opvolger. Ze koos uit, dumpte en betaalde. Haar minnaars leefden op haar kosten.’
Enorme schok
Het is een weinig bekend feit dat Bardot sinds haar geboorte maar één goed oog heeft. Het verklaart haar vaak trage bewegingen en een zekere onhandigheid. Als meisje loenste ze erg en droeg ze een bril. Haar moeder, die liever een jongetje had gewild, vond haar lelijk en liet dat ook merken. Haar slechte oog moet hebben bijgedragen aan Bardots drang zichzelf te overtreffen, te verbazen. In haar handicap lag waarschijnlijk de kiem voor de ‘radioactieve BB’ die, het is misschien niet eens overdreven dat te stellen, de brandstof was van een culturele omwenteling die vooral na 1968 vaart kreeg.
De scène waarin ze als in trance een mambo danst in de film die haar wereldberoemd maakte, Et Dieu… créa la femme uit 1956, was tegelijk haar manifest. ‘Actrices waren tot dat moment zoals zij zelf in haar beginperiode ook was: van top tot teen voorgeschreven verschijningen zonder enige spontaniteit. Regisseur Roger Vadim – die zij toen de film klaar was verliet voor tegenspeler Jean-Louis Trintignant – vond haar thuis veel mooier dan zoals ze in haar films tot dan toe was geweest, dat wilde hij in beeld brengen. Dus zien we Bardot uit bed komen en fietsen. En tijdens die dans bloost en transpireert ze alsof ze net hevige seks heeft gehad. Het naturel van Bardot zorgde voor een enorme schok.’
In 1959 raakte Bardot zwanger van acteur Jacques Charrier, minnaar nummer tien. Ze wilde het kind niet, maar schrok terug voor een derde abortus en trouwde met Charrier. Ze beviel van een zoon, Nicolas. ‘Ze laat hem geen moment alleen,’ meende tijdschrift ELLE. ‘Zijn geboorte heeft iets diepers en authentiekers wakker geroepen dan het verlangen naar een carrière als vedette: de moederliefde.’ Niet dus. Een paar maanden later liet ze de zorg voor het kind over aan Charrier. Lelièvre: ‘Haar gedrag riep afschuw op en fascineerde tegelijk. BB was een schepping van mannen die ontsnapte aan haar pygmalions. Ze werd vanaf dat moment gevaarlijk.’
Monroe was geen voorbeeld
Een vrouw die van minnaar veranderde zoals een ander van schoenen kon alleen maar een slet zijn. Dat ging uiteindelijk niet op voor Bardot: zij maakte sexappeal begerenswaardig. Het grote verschil met Marilyn Monroe, voor wie Bardot enorme bewondering had, was dat Monroe lange tijd werd gezien als vulgair. Monroe was geen voorbeeld, denkt Lelièvre. ‘Vóór Bardot wilden vrouwen er elegant, mysterieus en aantrekkelijk uitzien. Na BB wilden ze ook een lekker wijf zijn.’
Bardot was sexy en tegelijk très, très classe: ‘Ze komt uit een bourgeois gezin in het dure zestiende arrondissement van Parijs, een balletmeisje. Heel iets anders dan Italiaanse seksbommen in die tijd als Loren en Lollobrigida, die kwamen uit een arbeidersmilieu.’
Het nieuwe erotische personage dat ze ontwikkelde hield zich niet aan de codes van de Amerikaanse pin-up. In Et Dieu… créa la femme liep ze met haar borsten nadrukkelijk naar voren, maar bij haar geen ingewikkeld kapsel, ze droeg het haar los, bestudeerd slordig. Voor BB ook geen hoge hakken, geen knalrode lipstick. Ze liep blootsvoets, glimlachte niet ‘verleidelijk’, maar ging vaak schuil achter een donkere blik.
Stijlinvloed
Vlak haar talent als trendsetter ook niet uit. In 1968 telde ELLE acht trends die ze had gelanceerd, waaronder de ballerina en de houtje-touwtje jas. Ook was ze verantwoordelijk voor de rage van etnische sierraden en kleren van boerenstoffen. Fotoreportages over haar domaine La Madrague bij Saint-Tropez, het decor van legendarische jetsetfestijnen dat ze op haar drieëntwintigste kocht, lieten tot in elke Nederlandse nieuwbouwwijk sporen achter. Bardot combineerde een zware rustieke tafel met rotan meubels waarop grote kussens van Toile de Jouy, linnen met monochrome prints van achttiende-eeuwse plattelandstafereeltjes. Ze had een collectie oude sleutels van slotenmakers uit Saint-Tropez en omstreken, de keuken was uitgerust met nostalgische attributen als een koffiemolen en koperen pannen, er hingen knoflookstrengen aan de balken. ‘Een stedelijke en sentimentele kijk op het landleven,’ zegt Lelièvre. ‘Makkelijk te kopiëren.’
Haar stijlinvloed is blijvend. Kim Basinger, Kate Moss, Vanessa Paradis, Kylie Minogue, Amy Winehouse (een karikaturale variant); ze hebben of hadden allemaal veel aan haar te danken, citeren haar soms letterlijk in bepaalde poses. Lancel bracht een tassenlijn uit die door de ‘vrouwelijkheid, koketterie, sensualiteit en vormen’ van BB is geïnspireerd.
Slechte moeder
Bardot liep al vroeg in de val van een ondraaglijk soort beroemdheid. In haar huis was ze even veilig, maar Saint-Tropez werd door haar een attractie. En ook nu, decennia nadat ze de cinema vaarwel zei en dierenactivist werd, vaart er elk uur een rondvaartboot langs haar vier hectaren aan zee. Ze wilde aandacht, maar niet zo veel. ‘Een ontmoeting tussen een individuele pathologie en de onstilbare honger van een kapitalistische consumptiecultuur,’ schreef Arthur Miller over Marilyn Monroe. Hetzelfde kan worden gezegd over BB.
Haar zoon Nicolas was het slachtoffer van BB’s egocentrisme, van haar haast totalitaire opvatting van vrijheid. In haar memoires eist ze, mogelijk onder invloed van de rode wijn die ze in die tijd ‘s ochtends al inschenkt, het recht om een slechte moeder te zijn. Onbekommerd legt ze uit dat ze haar kind nooit heeft gewild en vergelijkt ze de baby met een tumor. Het komt tot een rechtszaak en een definitieve breuk met Nicolas die in Noorwegen, in de buurt van de poolcirkel is gaan wonen.
Die afwijzing van het moederschap is volgens Lelièvre een van de meest interessante aspecten van de mythe BB. ‘Elke vrouw is in haar diepste wezen ambigu, een deel is trouw en toegewijd, gericht op bescherming van het nest, een ander deel verlangt naar vrijheid. Bardot ging radicaal voor het laatste, plaatste zichzelf buiten het patriarchaat dat alleen mannen toestaat seks los te zien van voortplanting. Niemand heeft het de vader van Nicolas ooit kwalijk genomen dat hij Nicolas bij zijn zus achterliet.’
eerder gepubliceerd op: maart 23rd, 2012
Uit de biografie door Marie-Dominique Lelièvre. (eerder gepubliceerd in 2012 op http://www.vn.nl/boeken/schrijver/elke-vrouw-is-in-wezen-ambigu/